Willem Elsschot - Kaas (Samenvatting)

Samenvatting

Kaas opent met een inleiding over stijl. De auter maakt duidelijk dat hij literatuur als een kunstvorm ziet die te vergelijken is met bijvoorbeeld muziek.

Frans Laarmans is een doodgewone man van vijftig jaar. Hij heeft een vrouw en twee kinderen en een vaste aanstelling bij de General Marine and Shipbuilding Company. Zijn leven is eigenlijk prima zoals het is, al is het weinig spannend of opzienbarend. Binnen zijn familie is Frans een beetje een buitenbeentje. Hij is een nakomeling, zijn broer is arts (en dus 'belangrijk') en aan het sterfbed van zijn moeder wordt wel duidelijk dat hij niet de favoriet in de familie is.
Op de begrafenis van zijn moeder ontmoet Frans meneer Van Schoonbeke; een rijke man op leeftijd die wekelijkse bijeenkomsten organiseert die worden bezocht door andere rijke 'hotemetoten'. Van Schoonbeke nodigt Frans uit om ook langs te komen en zo geschiedt. Frans voelt zich echter weinig op zijn plaats omdat hij maar gewoon een klerk is en zich niet kan meten met de rest van het gezelschap. Daar lijkt echter verandering in te komen wanneer Van Schoonbeke hem in contact brengt met een kaasleverancier uit Nederland die een Vlaamse ondernemer zoekt om in België volvette Edammers te verkopen. Laarmans is meteen enthousiast en handelt overmoedig. Hij neemt de uitdaging aan en wil meteen zijn oude baan opzeggen maar wordt daarbij geremd door zijn vrouw die voorstelt eerst maar eens te zien of die onderneming met de kazen wel gaat lopen zoals Frans hoopt. Er wordt besloten om met hulp van de broer van Frans een zenuwziekte voor te wenden zodat Frans met verlof kan. Zo houdt hij wel zijn oude baan aan maar heeft hij ook de vrijheid om aan zijn kaashandel te beginnen. De broer van Frans schrijft als arts een verklaring van zijn ziekte en Frans kan zijn gang gaan.

Wat het verhaal lastig maakt, is dat Frans totaal geen ervaring heeft in de handel en dat hij bovendien geen enkele affiniteit heeft met het product dat hij wil afzetten. Toch is hij enthousiast. Frans heeft meteen grootse plannen om een kantoor in te richten met een duur bureau, speciaal ontworpen briefpapier en een telefoonlijn en terwijl hij daarmee bezig is, wordt er meer kaas gratis weggegeven dan dat er verkocht wordt. Omdat Frans zelf niet zo goed weet hoe hij al die kazen moet gaan verkopen, stelt hij een advertentie op waarin hij vraagt om agenten door het land (en het Groot-Hertogdom Luxemburg) die onder hem willen werken. Er komen enorm veel brieven maar er zitten maar weinig serieuze gegadigden tussen. Uiteindelijk stelt hij wel een aantal mensen aan, maar ook daar komt maar weinig van terecht. Frans doet zelf ook nog een poging om wat kazen aan een winkel te slijten, maar zijn ondernemingen zijn vruchteloos. Ten slotte komt hij tot het inzicht dat het ook eigenlijk een vreemde opwelling van hem geweest is en probeert hij zich met zo min mogelijk gezichtsverlies terug te trekken. Hij schrijft de Nederlandse leverancier dat hij van de onderneming afziet en hij timmert de kaaskisten in zijn kelder weer dicht. Wanneer hij terugkeert op zijn oude werk waardeert hij zijn werkplek en zijn collega's ineens veel meer dan hij ooit gedaan had en ook zijn gezin ziet hij in een nieuw licht. Frans is nog steeds aanwezig bij de bijeenkomsten van meneer Van Schoonbeke die belooft hem hetzelfde te zullen blijven behandelen al is hij weer 'gewoon' een klerk.

W.F. Hermans - De donkere kamer van Damokles (Samenvatting)

Samenvatting

Henri Osewoudt verlaat zijn geboortedorp om bij zijn oom en tante te gaan wonen omdat zijn moeder zijn vader heeft vermoord. Hij groeit op in Amsterdam, heeft een relatie met zijn nicht en doet aan judo. Als hij achttien is geeft hij aan geen interesse te hebben in studie, hij trouwt met zijn nicht, Ria Nauta, en verhuist terug naar Voorschoten waar hij de sigarenzaak van zijn vader heropent. Zijn moeder komt bij Henri en Ria inwonen. De oorlog begint. Osewoudt wordt afgekeurd en hoeft dus niet het leger in, maar helpt wel bij de burgerwacht van Voorschoten.

Op een dag komt Dorbeck met wat andere soldaten de winkel binnen, Dorbeck laat een fotorolletje bij Osewoudt achter om te laten ontwikkelen. Als Dorbeck twee dagen later terugkomt zijn de foto’s nog niet klaar, maar heeft Nederland al gecapituleerd en wil Dorbeck dat Osewoudt hem een pak leent en zijn uniform en pistool begraaft. Osewoudt doet dit alles. Als Osewoudt de foto’s wil ontwikkelen mislukt dit, maar omdat hij zoiets niet aan Dorbeck wil vertellen koopt hij een Leica en maakt zelf foto’s van militaire objecten.

Hierna krijgt Osewoudt opnieuw een opdracht van Dorbeck. Hij moet naar Haarlem gaan en krijgt daar een pistool in zijn hand gedrukt waarmee hij samen met Dorbeck en Zewuster een moord pleegt. Osewoudt is bang dat de zoon van de drogist, die een NSB'er is, hen gezien heeft.

Osewoudt hoort een tijd lang niets van Dorbeck, maar ontvangt dan een brief of hij de foto's van het allereerste rolletje naar een bepaalde postbus wil sturen. Osewoudt wil een ontmoeting met Dorbeck en gaat dus naar de postbus toe om te zien wie de post ophaalt, het wordt opgehaald door een heilsoldate.

Vrij snel daarna wordt hij opgebeld door Elly Meier, zij zegt uit Engeland te komen en dringend op zoek te zijn naar een schuilplaats. Hij brengt haar naar zijn oom in Amsterdam. Hij hoort via via dat zijn moeder en Ria zijn opgepakt en kan nu zelf ook niet langer naar huis toe. Bij de Joodse studente Marianne, met wie hij een relatie begint, laat hij zijn haar zwart verven. Hij lijkt nu precies op Dorbeck.

Opnieuw volgt er een opdracht van Dorbeck. Dit keer gaat het om een hoge man van de Gestapo die uit de weggeruimd moet worden. Osewoudt werkt bij deze opdracht samen met een andere vrouw wanneer zij beiden terugreizen met de trein wordt de vrouw opgepakt. Osewoudt niet. Maar wanneer hij diezelfde avond met Marianne in de bioscoop zit ziet hij zijn eigen foto op het scherm verschijnen met als aankondiging dat hij opgepakt moet worden. Hij vlucht wel maar het duurt niet lang of hij wordt opgepakt. Hij wordt gemarteld en belandt in het ziekenhuis, maar wordt daaruit bevrijd. Hij duikt onder bij Labare waar hij in een volledig verduisterde kelder foto's ontwikkeld. Maar ook hier is hij niet veilig want wanneer de Duitsers het pand van Labare overvallen wordt Osewoudt toch opgepakt.

Tijdens deze tweede gevangenschap wordt Osewoudt beter behandeld, wat hij vooral te danken heeft aan de hooggeplaatste Ebernuss die een zwak voor Osewoudt lijkt te hebben. Ebernuss probeert zijn vertrouwen te winnen door Marianne, die Osewoudts kind draagt, vrij te laten. Toch twijfelt Ebernuss aan de verhalen die Osewoudt over Dorbeck vertelt en wil daarom Dorbeck ontmoeten. Samen met Osewoudt gaat hij naar een halfgeheim café waar inderdaad ook Dorbeck aanwezig is. Die laatste geeft hem kristallen om de wijn van Ebernuss mee te vergiftigen en wanneer dat gebeurd is, vluchten Osewoudt en Dorbeck in de auto van Ebernuss. Dorbeck vertelt Osewoudt dat Ria nu samenwoont met de zoon van de apotheker en dat Marianne aan het bevallen is. Osewoudt krijgt een verpleegstersuniform waardoor hij door zijn kleine gestalte en baardloze gezicht onherkenbaar is. Als Osewoudt bij de kraamkliniek aankomt en naar Marianne informeert, krijgt hij het levenloze lichaampje van hun kind te zien. Hij is erg van slag en een Duitse soldaat die wel wat vriendelijks wil doen voor de mooie vrouw waar hij Osewoudt voor aanziet neemt hem mee in zijn auto en brengt hem naar Voorschoten. Daar doodt Osewoudt Ria en nadat ze nog wat verder gereden zijn doodt hij ook de Duitser. Met behulp van een arts komt hij uiteindelijk in Breda, dat al bevrijd is. Daar meldt hij zich direct maar tot zijn grote verbazing, wordt hij gearresteerd. Hij wordt zelfs naar Groot-Brittannië gebracht en het lukt hem niet om te bewijzen dat hij geen verrader is. Dorbeck is de enige die hem vrij zou kunnen pleiten, maar die is onvindbaar. Osewoudt lijkt zijn verstand te verliezen en wanneer hij wegrent wordt hij neergeschoten. Hij overlijdt aan zijn verwondingen.

Jan Vantoortelboom - De man die haast had (Samenvatting)

Samenvatting

Leon is zes jaar oud als zijn vaste oppas Elsie -16 - vergeet het zolderluik te sluiten en een doodsmak maakt. Ze breekt een ruggenwervel en heeft een hersenbeschadiging. Ze wordt in een inrichting (Home Windekind) opgenomen en Leon moet haar van zijn ouders elke zaterdag bezoeken uit een soort schuldgevoel. Hij woont met zijn ouders in Zeedorp in Zeeuws-Vlaanderen. Hij gaat op school in Hulst. Hier ontmoet hij een aardig  vriendje Bertrand.Die komt voor hem op als Leon  gepest wordt. Als Leon 12 jaar is, sterft zijn moeder. Hij weet eigenlijk niet waaraan.Later begrijpt hij dat ze aan depressies leed.Het is belangrijk voor zijn latere leven want hij heeft een heel ander tijdsbesef dan de meeste mensen. Je hebt niet zoveel tijd in je leven. Zijn moeder is 41 jaar  geworden.Bertrand gaat studeren, maar Leon gaat na een jaar werken op zijn oude school als conciërge. Wanneer hij een keer naar Bertrand gaat die stage loopt in Dublin, neukt hij met de dronken vriendin van Bertrand, Shauna. Hij vertelt het oprecht tegen Bertrand. Die valt er niet van achterover.
Bertrand komt later ook op de school werken.Daarnaast  komt er een mooie jonge vrouw Liliana werken die de oude geschiedenisdocente komt vervangen. Ze wordt seksueel begeerd door de rector, maar ze valt juist voor Leon. Hij mag haar dan ook inwijden in het vrouw-zijn. Later komt ze bij hem inwonen in Zeedorp. Leon blijft de informatie in zijn leven steeds delen met Elsie, ook al zegt ze nooit iets terug. Leon komt steeds vaker te laat. Hij heeft geen agenda en geen horloge en hij gaat zich op die manier de ergernis van de rector op zijn hals halen. Als bij Bertrand een jongen wordt geboren, gaan ook de eierstokken van Liliane kriebelen. Maar Leon wil geen kinderen en maakt in het ziekenhuis een afspraak om zich te laten steriliseren. Als Liliane dat merkt, wordt ze woedend en verlaat hem.
Hij heeft de laatste tijd alleen maar aandacht voor zijn zelf te bouwen motorbootje. Als die klaar is laat hij het bootje in de Westerschelde droppen, gaat daarna Elsie ophalen uit Home Windekind en gaat met haar varen. Omdat ze zo'n ellendig leven kent en om te voorkomen dat ze in haar eentje zal sterven. breekt hij haar nek. Ze is dan 47 jaar.  Er komt een rechtszaak van maar de directie van het tehuis geeft aan dat Elsie aan epileptische aanvallen leed en verkeerd gevallen kon zijn in de boot. Leon heeft daarna (hij was 37) nooit meer gesproken.  Hij wordt in een psychiatrische inrichting opgenomen.
Uit het eerste hoofdstuk blijkt dat Leon een kwart eeuw in de inrichting heeft gezeten, als hij het verhaal personaal vertelt. Hij is dan 62 jaar.

J.A. Schatz - Reize door Aapenland (Samenvatting)

Samenvatting

Het verhaal begint met een korte beschrijving van het leven van de ik-persoon. Vervolgens belanden zijn vrouw, dienstmeisje, paard en hond in het water. Omdat hij niet weet wie hij wil redden sterven deze alle vier voor hij een beslissing heeft genomen. Hij wordt beschuldigd van moord op deze twee mensen en twee dieren en moet vluchten. Als hij over de grens is wil men hem niet gratis helpen en wordt hij naar het Aapenland verwezen: het land waar de apen wonen. De apen praten en geloven in reïncarnatie. Ze denken dat de ik-persoon de verdwenen “nommer 7854” (de apen hebben nummers in plaats van namen) is, die gereïncarneerd is tot mens. Hij spreekt ook zijn ‘vrouw’, dat is een foeilelijke aap. Vervolgens wordt hij ‘gepromoveerd’ tot “nommer 17” wat een hele eer schijnt te zijn en waardoor hij bij de vergadering van de belangrijkste apen mag zijn. De apen hebben het plan mensen te worden, omdat die verder ontwikkeld zijn. Ze denken dat ze vanzelf mensen worden als ze hun staarten afhakken en besluiten daarom na veel vergaderingen en discussies, waarin de verschillende partijen de onpartijdigen aan hun kant proberen te krijgen. Zo wordt de spraakverwarring tussen staarten (zoals wij ze kennen) en staarten als langwerpige uitsteeksels (penissen) expres veroorzaakt, waardoor de vrouwtjes tegen het afhakken worden. De spraakverwarring wordt echter recht gezet, maar inmiddels is het plan ontstaan om een extra penis aan te naaien en de vrouwtjes worden nu voor het afhakken. Hierdoor ontstaat er in ieder geval al vast een plek is voor het aanzetten van de tweede penis. Zo wordt uiteindelijk tot het afhakken besloten. Dit plan wordt ook bekend onder de mensen, en een groep reageert zeer verontwaardigd. De circusartiesten e.d. die met apen werken zullen hun baan kwijt zijn als alle apen mensen worden. Het afhakken gebeurd gestructureerd, maar toch niet goed, want als de staarten zijn afgehakt grijpen alle apen naar hun achterste, in plaats van de wond van de aap voor hem af te dichten. “Nommer 1,” die al de hele tijd het beste voor de apen wil, redt nog zo veel mogelijk apen, maar de meeste bloeden dood. De circusmensen e.a. hebben inmiddels over het afhakken gehoord maar komen te laat in het Aapenland. Zij kunnen alleen “nommer 1” nog aanmoedigen. Ze zijn heel kwaad op de apen die voor het afhakken waren en iedereen van hen die nog leeft nemen zij mee om in het circus voor ze te werken. De ik-persoon valt vervolgens in een diepe slaap, en als hij wakker wordt is de verwarring nog groter dan aan het begin van dit verhaal, want hij blijkt alles gedroomd te hebben en zijn vrouw, dienstmeisje, hond en paard leven gewoon nog.